Մեծագույն աղետներից

 Միջուկային զենքի հետեւանքները

Ելնելով հույժ գաղտնիության նկատառումից՝ անմարդկային այս փորձարկման մասնակիցների շրջանում ոչ մի ստուգում կամ հետազոտություն չանցկացվեց։ Ամեն ինչ թաքցվեց եւ լռության մատնվեց։ Մինչ այժմ հայտնի չէ, թե բնակչության շրջանում ինչքան մարդ տուժեց։ Տոցկի շրջանային հիվանդանոցի 1954-1980 թվականների արխիվները ոչնչացվել են։ "Մենք վերջին 50 տարվա ընթացքում մահացածների վերաբերյալ, ըստ ախտորոշման‚ քաղվածքներ կատարեցինք Սորոչինսկի զագսում։ Սկսած 1952 թվականից մոտակա գյուղերում չարորակ ուռուցքից մահացել է 3209 մարդ։ Պայթյունից անմիջապես հետո ընդամենը երկու մահվան դեպք գրանցվեց։ Ապագայում արձանագրվեց մահացությունների երկու բարձրակետ՝ առաջինը պայթյունից 5-7 տարի հետո, մյուսը՝ 90-ականներին։ Ստուգվեցին նաեւ պայթյունը վերապրած մարդկանց թոռների դիմադրողականությունը։ Հետազոտության արդյունքներն ապշեցնող էին. Սորոչինսկի երեխաների մեջ գրեթե բացակայում էին բնական պաշտպանիչները, որոնք պայքարում են քաղցկեղի դեմ։

Կարելի է ասել, որ պայթյունը վերապրած մարդկանց երրորդ սերունդը քաղցկեղի հանդեպ հակվածություն ունի", - ասում է Օրենբուրգի բժշկական ակադեմիայի պրոֆեսոր Միխայիլ Սկաչկովը։

Տոցկի մասնակիցներին ոչ մի փաստաթուղթ չի տրվել։ Միայն 1990 թվականին նրանց կարգավիճակը հավասարեցվեց չեռնոբիլցիներին։

Զինավարժության մասնակից 45 հազար զինվորականից ներկայումս ապրում են 2 հազարը։ Նրանց կեսն առաջին եւ երկրորդ կարգի հաշմանդամ է, մոտ 75 տոկոսը տառապում է սրտանոթային համակարգի հիվանդությամբ, այդ թվում՝ հիպերտոնիկ հիվանդությամբ եւ ուղեղային աթերոսկլերոզով։ Մոտ 21 տոկոսն ունի աղեստամոքսային հիվանդություն, 5 տոկոսը՝ չարորակ նորագոյացություններ եւ արյան հիվանդություն։

Տասը տարի առաջ Տոցկում՝ պայթյունի էպիկենտրոնում, դրվեց զանգ-հուշակոթող, որն ամեն տարի սեպտեմբերի 14-ին պետք է ղողանջի ի հիշատակ բոլոր այն մարդկանց, ովքեր տուժել են Տոցկի, Սեմիպալատինսկի, Նովոզեմելսկի, Կապուստին Յարսկի եւ Լադոժսկի զինափորձարանների ճառագայթահարումից։